Czym jest zachowek?

Sporządzenie testamentu nie znosi dziedziczenia ustawowego, które ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem na podstawie testamentu. Decydując się na sporządzenie tego dokumentu należy pamiętać, że dowolne rozdysponowanie posiadanego majątku nie wiąże się z całkowitym brakiem dziedziczenia przez osoby dziedziczące z mocy ustawy. Przysługuje im bowiem prawo do tak zwanego zachowku. Czym jest zachowek?

Komu przysługuje zachowek?

Zachowek został wprowadzony po to, aby najbliższa rodzina spadkobiercy nie została „z niczym”. Prawo do zachowku przysługuje tym osobom, które ze spadkodawcą wiąże szczególnie bliska więź rodzinna. Zgodnie z artykułem 991 § kodeksu cywilnego o zachowek mogą upomnieć się:

– zstępni – dzieci, wnuki, prawnuki;
– małżonek spadkodawcy;
– rodzice spadkodawcy;
– dzieci przysposobione oraz ich zstępni.

Zachowek przysługuje wyłącznie wówczas, gdy do spadku dana osoba byłaby powołana z mocy obowiązującej aktualnie ustawy. Co to oznacza w praktyce? Rodzice spadkodawcy mogą otrzymać zachowek wyłącznie wówczas, gdy nie ma zstępnych, którzy mogą, a także chcą dziedziczyć. Trzeba bowiem pamiętać, że prawo dziedziczenia przysługuje rodzicom dopiero wówczas, gdy nie ma zstępnych spadkodawcy. W przypadku małżonka prawo do zachowku nie istnieje, jeśli orzeczona była separacja. Podobnie jest wówczas, gdy uprawomocnił się wyrok orzekający rozwód małżonków.

Co, jeśli osoba zobowiązana nie chce wypłacić zachowku?

Jeżeli na wezwanie do zapłaty osoba zobowiązana nie reaguje, należy wystąpić na drogę sądową. W tym celu we właściwym sądzie musi zostać złożony pozew o zachowek. Trzeba pamiętać, że nie jest dopuszczalne wybranie dowolnego sądu. To, w jakim sądzie pozew taki może zostać złożony, określone jest bardzo precyzyjnie w przepisach kodeksu postępowania cywilnego.

Jak obliczana jest wysokość zachowku?

Podkreślić należy przede wszystkim to, że zachowek zawsze uiszczany jest w postaci sumy pieniężnej. Nie ma możliwości jego zapłaty w naturze. Zasadniczo wynosi on 1/2 wartości udziału spadkowego, jaki otrzymalibyśmy wówczas, gdy dziedziczylibyśmy z mocy ustawy. Jeśli jednak jesteśmy trwale niezdolni do pracy bądź osobą uprawnioną do otrzymania zachowku jest małoletni zstępny, to w takim wypadku jego wartość wzrasta do 2/3 wartości udziału spadkowego. Ustalając podstawę do obliczenia zachowku, pod uwagę bierze się również tych, którzy uznani zostali za spadkobierców niegodnych, a także tych, którzy zdecydowali się spadek odrzucić.

UWAGA: nie uwzględnia się tych spadkobierców, którzy z własnej woli zdecydowali się spadku zrzec.