Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa

Osoba, która jest albo ofiarą, albo świadkiem przestępstwa może ten fakt zgłosić albo na najbliższym posterunku Policji, albo w prokuraturze. Możliwe jest także skorzystanie z telefonu alarmowego 112. Dostępny jest też bezpłatny numer 0 800 120 226, pod którym również można zgłaszać informację o przestępstwie. Trzeba jednak pamiętać, że zawiadomienie musi zawierać szereg określonych informacji. W sprawach nie nagłych, sporządzić należy pisemne zawiadomienie i skierować do właściwej prokuratury. 

Czego nie może zabraknąć w zawiadomieniu o popełnieniu przestępstwa?

Aby zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa w ogóle zostało wzięte pod uwagę, musi zawierać dane osoby zgłaszające. Nie może w nim zabraknąć:

• imienia i nazwiska osoby zgłaszającej;
• imion rodziców osoby zgłaszającej – czasami wymagane jest również podanie nazwiska panieńskiego matki;
• daty i miejsca urodzenia osoby zgłaszającej.

Podać trzeba również swoje miejsce zamieszkania, numer PESEL, a także serię oraz numer dowodu osobistego. Wiele osób zapyta w tym miejscu, po co potrzebne są tak szczegółowe dane. Trzeba pamiętać, że rzucenie fałszywego oskarżenia jest również przestępstwem. Jeśli więc okaże się, że przedstawione informacje były nieprawdziwe, organy ścigania mogą podjąć właściwe kroki.

Ile mamy czasu na złożenie zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa?

Warto pamiętać, że nie ma żadnego terminu, w jakim mamy obowiązek złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. Trzeba jednak mieć na uwadze, że w polskim prawie karnym istnieje instytucja przedawnienia karalności, co oznacza, że po upływie określonego czasu od popełnienia przestępstwa nie będzie możliwe już podjęcie jakichkolwiek kroków zmierzających do ukarania sprawcy. Im bardziej poważne przestępstwo, tym później dochodzi do ustania karalności. Istotna jest też kwestia wiarygodności, złożenie zawiadomienia po kilku latach może budzić zdziwienie i wpłynąć na ocenę zawiadamiającego. 

Co, kiedy zawiadomienie trafi do odpowiedniego organu?

Niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa organ, który zajmuje się prowadzeniem postępowań przygotowawczych, musi podjąć decyzję, czy wszczyna śledztwo. Osoba, która złożyła zawiadomienie zostanie o tym fakcie poinformowana. Każdy, kto zgłosił możliwość popełnienia przestępstwa, powinien więc oczekiwać na otrzymanie odpowiedniego pisma z Policji bądź prokuratury.

Co w sytuacji, gdy przedstawione informacje były niewystarczające?

Może okazać się, że złożone zawiadomienie nie zawiera wystarczających informacji, które niezbędne są do tego, aby podjąć decyzję o wszczęciu dochodzenia. Postępowanie jest bowiem wszczynane tylko wówczas, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że do popełnienia przestępstwa mogło dojść. Odpowiednie organy mogą w związku z tym podjąć decyzję o przeprowadzeniu czynności sprawdzających jeszcze zanim formalnie zostanie wszczęte jakiekolwiek postępowanie. Warto dodać, że w celu ustalenia, czy należy rozpocząć postępowanie, można wezwać na przesłuchanie osobę, która złożyła zawiadomienie. Należy zdawać sobie sprawę z tego, że stawiennictwo na wezwanie jest obowiązkowe i nie można tego uniknąć.

Kto ma złożyć zawiadomienie?

Każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję (tak art. 304 par 1 kodeksu postępowania karnego) 

Czy osoba składająca zawiadomienie musi udowodnić, że do przestępstwa faktycznie doszło?

Podczas składania zawiadomienia warto dostarczyć wszystkie informacje i dowody, jakimi dysponujemy. Zwiększa to szanse na to, że wszczęte zostanie postępowanie. Należy jednak jasno powiedzieć, że to nie rolą osoby składającej zawiadomienie jest zbieranie dowodów. Wyjątkiem są wyłącznie te przestępstwa, które ścigane są z oskarżenia prywatnego. Jeśli osoba składająca zawiadomienie jest osobą pokrzywdzoną, ma ona prawo:

• uzyskać dostęp do akt sprawy i sporządzić odpisy (robi to na własny koszt);
• brać udział w czynnościach, jeśli prokurator wyrazi na to zgodę – w przypadku czynności, których nie powtarza się w postępowaniu sądowym, osoba pokrzywdzona zawsze bierze udział;
• żądać zmiany prokuratora oraz policjanta, który odpowiedzialny jest za sprawę, jeśli pojawiają się wątpliwości dotyczące ich bezstronności;
• żądać odczytania protokołu, aby możliwe było zgłoszenie zastrzeżeń;
• składać sugestie i zastrzeżenia – można to robić zarówno ustnie, jak i na piśmie.

Osoba pokrzywdzona, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie, może także odwoływać się od każdego postanowienia, które wydane zostało w sprawie. Odwołanie takie składa się do prokuratora nadrzędnego.

Jakie prawa ma osoba składająca zawiadomienie, która występuje w sprawie jako świadek?

Przede wszystkim należy być świadomym tego, że zarówno prokuratura, jak i policja mogą wymagać stawienia się na wezwanie w charakterze świadka. Trzeba wówczas stawić się w wyznaczonym dniu i godzinie oraz złożyć odpowiednie wyjaśnienia. Jeśli z jakiegoś powodu stawiennictwo jest niemożliwe, można wnioskować o przesłuchanie w miejscu zamieszkania. Musi to być jednak umotywowane poważnymi powodami. W przypadku, gdy podejrzany jest osobą najbliższą, można odmówić składania zeznań. Jeśli udzielenie odpowiedzi na pytanie wiązałoby się z ryzykiem postawienia zarzutów, można na takie pytanie nie odpowiadać. Tak samo jest wówczas, gdy ryzyko to powstaje w odniesieniu do członków najbliższej rodziny. Po przesłuchaniu można wystąpić z wnioskiem o zwrot kosztów stawiennictwa na przesłuchaniu. Zalicza się do nich na przykład koszty dojazdu czy noclegu, jeśli przesłuchanie odbywało się poza miejscem zamieszkania świadka. Niezbędne będzie jednak przedstawienie rachunków, które dokumentują poniesione wydatki.

Złożenie zawiadomienia o przestępstwie nie jest wcale skomplikowane. Najlepiej zrobić to na piśmie. Wysyłając list, warto postawić na przesyłkę poleconą za zwrotnym potwierdzeniem odbioru. Jednocześnie trzeba pamiętać, że złożenie fałszywego zawiadomienia może pociągnąć za sobą konsekwencje prawne. Dlatego nigdy nie wolno wykorzystywać tego środka do odgrywania się na przykład na znienawidzonym sąsiedzie, byłym mężu czy złośliwym szefie. Ściągniemy tylko na siebie kłopoty, a uniknięcie odpowiedzialności będzie wątpliwe. Zgodnie z art. 238 kodeksu karnego: Kto zawiadamia o przestępstwie, lub o przestępstwie skarbowym organ powołany do ścigania wiedząc, że przestępstwa nie popełniono,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.